ေကာလိယ ဒုိက္ဦးသမုိင္းအက်ဉ္း

ဒိုက္ဟူေသာစကားမွာမြန္စကား”ဍာ္”ကိုျမန္မာအသံထြက္ျဖင့္ေခၚရာမွ ”ဒုိက္”ဟုျဖစ္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ေရဟုအဓိပၸါယ္ရသည္။”ဦး”မွာမြန္စကား”ဟဦး”ကိုျမန္မာအသံျဖင့္ေခၚရာမွ ”ဦး”ျဖစ္လာျခင္းျဖစ္သည္။ လွ်ံျခင္း၊ႀကီးျခင္းဟုအဓိပၸါယ္ရသည္။ ထုိေၾကာင့္ဒိုက္ဥးီ္၏အဓိပၸါယ္မွာေရလွ်ံျခင္းေရႀကီးျခင္းတနည္းအားျဖင့္ ေရဖုံးလႊမ္းရာအရပ္ဟုဆုိရေပမည္။ ေနာက္တမ်ိဳးေျပာၾကသည္မွာ ၁၈၇၈ခုႏွစ္တြင္ရန္ကုန္မွၿပြန္တန္ဆာအထိ မီးရထားလမ္းေဖါက္လုပ္ရာတြင္ယၡဳဒိုက္ဦးတည္ေနရာ၌အုိးအိမ္မ်ားမရွိပဲႏွင့္ ႏွစ္ထပ္ဘူတာရုံေဆာက္လုပ္ခဲ့သည္။ ထုိေၾကာင့္ပတ္၀န္းက်င္ေက်းရြာမ်ားျဖစ္ေသာဖေအာင္၀ဲ၊ ေဖာင္ေတာ္သီ၊ကမာဖရုံ၊ကတုတ္၊ရွမ္းစု၊ဆာပါၿခဳံ၊ေရႊအင္ဒုံ၊ ဆင္စခန္း၊ဖေအာင္းစုရြာမ်ားမွခရီးသြားလုိသည္႕အခါဆုိက္ဆုိက္ ၿမိဳက္ၿမိဳက္ဦးတုိက္လာရ၍ ဆုိက္ဦး၊တုိက္ဦးမွ ဒိုက္ဦးျဖစ္လာသည္ဟုဆုိသည္။ အေထာက္အထားအျဖစ္ပထမဦး ဆုံးၿမိဳ႕ပိုင္ဦးေအာင္ေက်ာ္၏သမီးအုတ္ဂူတြင္တုိက္ဦးဟုေရးထုိးထားသည္ကိုေတြ႔ရသည္။ တရုတ္တန္းလမ္းယၡဳေအာင္ခ်မ္းသာလမ္းမွစတင္၍လူေနအိမ္မ်ားစတင္ေပၚေပါက္လာသည္။ ဒိုက္ဦးရြာကိုဒရယ္မီးရြာသူႀကီးဦးလယ္ေရာက္ကပူးတြဲ၍စတင္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ၁၉၀၈ခုႏွစ္တြင္ၿမိဳ႕အဆင့္သို႔တုိးၿမွင့္သည္။ ဆုိၾကသည္မွာေရွးဘုရင္မ်ားလက္ထပ္လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း(၁၀၀၀)ခန္႔က ”သစ္ထိန္ညင္”ဟုအမည္တြင္ခဲ့ၿပီးအမတ္ႀကီးဟန္အပုိင္စားရေသာရြာဂါ မျဖစ္သည္။ တည္ေနရာ၊အက်ယ္၀န္း ေျမာက္လတီၱတြဒ္ ( ၈၇ံ၊၅၀ ) ၊အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီက်ဳ႕ ( ၉၇ံ၊၄၈ )တြင္တည္ရွိ ကားလမ္းမုိင္တုိင္အမွတ္ ( ၇၀ ၊ ၀ )မွ( ၈၈ ၊ ၀ )ထိ ရထားလမ္းမုိင္တုိင္အမွတ္ ( ၆၆ ၊ ၀ ) မွ ( ၈၄ ၊ ၁၄ ) အထိႏွင့္အလ်ား(၂၆)မုိင္ ၊ အနံ (၁၉)မုိင္။ဧရိယာစတုရန္းမုိင္ ( ၄၇၉.၀၃ )ႏွင့္( ၃၁၈၀.၉၇ )ဧကရွိသည္။ အေရွ႕ဘက္တြင္စစ္ေတာင္းျမစ္၊အေနာက္ဘက္တြင္ပဲခူးရုိးမႀကိဳး၀ုိင္းသစ္ေတာ ေတာင္ဘက္တြင္ပဲခူးၿမိဳ႕၊ေျမာက္ဘက္တြင္ျပြန္တန္ဆာၿမိဳ႕တုိ႔တည္ရွိသည္။ ၿမိဳ႕ေပၚရပ္ကြက္(၉)ရပ္ကြက္၊ေက်းရြာအုပ္စု(၄၄)၊ေက်းရြာငယ္ေပါင္း(၁၇၈)ရြာတုိ႔ပါ၀င္သည္။ ၁။ပုဂံကြဲ ၂။အုတ္သွ်စ္ကုန္း ၃။စစ္ဗုိလ္ႀကီး ၄။ေတာင္သလဲေျမာင္ ၅။ေမွာ္အင္း ၆။ဗ်က္ႀကီး ၇။ဆာပါၿခဳံ ၈။ဒုိးတန္း ၉။ဆင္ဇလုပ္ ၁၀။မရမ္းေခ်ာင္း ၁၁။ပ်ဥ္ပုံေလး ၁၂။တေကာင္း ၁၃။ေရႊအင္ဒုံ ၁၄။ကလိ ၁၅။ဒရယ္မီး ၁၆။ကမာဖရုံ ၁၇။ဖေအာင္းစု ၁၈။ကၽြန္းကုန္း ၁၉။သေျပတန္း ၂၀။သရက္ေတာ ၂၁။သဲေတာ ၂၂။အိမ္ေျခေလးဆယ္ ၂၃။ဖေအာင္၀ဲ ၂၄။ပႏြတ္ ၂၅။သုံးခြ ၂၆။မဂ္လြန္း ၂၇။ပုကိုင္ ၂၈။ေဖာင္ေတာ္သီ ၂၉။ေပါက္တပင္ ၃၀။ပ်ဥ္းမလြင္ ၃၁။ရွမ္းစု ၃၂။ပသြယ္ ၃၃။အင္းသဇင္ ၃၄။ပြဲတေမာ့ ၃၅။ကံကေလး ၃၆။ဂုံညင္းတန္း ၃၇။ေဘာနီ ၃၈။ဗ်ိဳင္းသြယ္ ၃၉။မအူတန္း ၄၀။တမံႀကီး ၄၁။ကတုတ္ဘုရားႀကီး ၄၂။က်ိဳက္စေကာအေရွ႕ ၄၃။က်ိဳက္စေကာအေနာက္ ၄၄။ေအးသုခတုိ႔ျဖစ္သည္။ ေရွးေခတ္ေက်ာင္းမ်ား ဒုတိယကမာၻစစ္မတုိင္မွီႏွစ္ေပါင္း(၂၀)ေလာက္က ဦးေရႊၿမိဳင္ေက်ာင္း(ယၡဳေဆာက္လုပ္ေရး၀န္းမွ ( ၉၁၉ )အိမ္အထိ ( aided school ) အဂၤလိပ္လက္ထက္တြင္KEM ေက်ာင္း(king's of Edward Middle School ) ယၡဳအ.ထ.က ဒိုက္ဦးအနီးဟုယူဆ ကန္ဦးအ.ထ.က(ဒုတိယကမာၻစစ္အၿပီး)လက္ရွိကန္ဦးဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ဂ်ပန္ေက်ာင္း(ဒရယ္မီးဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၀င္း) ဆရာခ်စ္လက္ေရးတုိသင္တန္းေက်ာင္း ယၡဳေက်ာင္းမ်ား အထက္တန္းေက်ာင္း (ဒိုက္ဦး၊ေဖာင္ေတာ္သီ၊က်ိဳက္စေကာ) အ.ထ.က ခြဲ (ကတုတ္ဘုရားႀကီး၊ဖေအာင္၀ဲ၊သုံးခြ၊လက္ပံသံုးခြ၊ဒိုက္ဦးအလယ္တန္းေက်ာင္း) အလယ္တန္းေက်ာင္း(ဗ်က္ႀကီး၊ေတာင္သလဲေျမာင္၊အိမ္ေျခေလးဆယ္၊ေအးသုခ) ဘကေက်ာင္း (ကန္ေတာ္မဂၤလာ၊လက္ပံသုံးခြ၊ကြင္းေျမွာင္၊အုတ္သွ်စ္ကုန္း၊ လက္ခုပ္ကြင္း၊ကတုတ္ဘုရားႀကီး၊အလံျပ၊ပုဂံကြဲ၊အုိးဖုိစု၊က်ိဳက္စေကာ၊ကုန္း၀ုိင္းႀကီး၊ပႏြတ္) စာတုိက္မ်ား ( ဒိုက္ဦး၊ေဖာင္ေတာ္သီ၊ကတုတ္ဘုရာႀကီး) စာၾကည္႕တုိက္မ်ား (ၿမိဳ႕ဦးစာၾကည္႕တုိက္၊ျမိဳ႕ပါတ္လမ္းအမွတ္(၂)ရပ္ကြက္။ ေဒၚခင္ျမင့္ျမင့္စာၾကည္႕တုိက္၊ျမိဳ႕၀င္လမ္း(၅)ရပ္ကြက္။ ဒို႔ေခတ္စာၾကည္႕တုိက္၊ေအာင္ခ်မ္းသာလမ္း(၂)ရပ္ကြက္။) ဒိုက္ဦးၿမိဳ႕နယ္၏သမုိင္း၀င္လႈပ္ရွားမႈမ်ား ေတာင္သူလယ္သမားေတာ္လွန္ေရးတြင္ဆရာစံႏွင့္အတူမင္းလမ္း(၁)ရပ္ကြက္ (ယၡဳေဒၚက်င္ေ႒း)ဦးျမေသာင္းအိမ္တြင္ဂဠဳန္တပ္ဖြဲ႔မ်ားဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ လက္ပံသုံးခြရြာသားဆရာခ်စ္ဦးေဆာင္၍ျမက္နီကြင္းတုိက္ပြဲ၊ေရႊေညာင္ပင္တုိက္ပြဲ၊ ဘူးတစ္ရာတုိက္ပြဲမ်ားဆင္ႏြဲခဲံ့သည္။ဆရာခ်စ္ႏွင့္သူပုန္တပ္သား(၁၀)တုိ႔ အဖမ္းခံရၿပီးညွင္းပန္းႏွိပ္စက္ကာေခါင္းျဖတ္အသတ္ခံခဲ့ရသည္။ ၁၉၁၈၊၁၉၁၉တြင္ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမႏွင့္ဖေအာင္၀ဲေက်းရြာ မႏၱေလးေက်ာင္းတုိက္ဆရာေတာ္ဦးေညးယ်၊ ဦးေကာ၀ိဒတို႔သည္ကန္ဦးေက်ာင္းဓမၼာရုံတြင္နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးတရားမ်ားေဟာေျပာခဲ့သည္။ ၁၉၃၈၊၁၉၃၉တြင္ဒို႔ဗမာအစည္းအရုံးမွသခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း၊သခင္တင္၊ သခင္ထြန္းလွတုိ႔ကန္ဥိးဓမၼာရုံတြင္(မဦးတန္ေဆာင္းဟုယူဆ) နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးတရားမ်ားေဟာေျပာခဲ့သည္။ ၁၃၀၀ျပည္႕ေရနံေျမသပိတ္တြင္KEMေက်ာင္းသားမ်ား၊ ေက်ာင္းသားသမဂၢဦးထြန္းေအာင္၊ဦးပါ၊ဦးညြန္႔၊ဦးေက်ာက္တို႔သည္ ကန္ဦးေက်ာင္းတုိက္မဦးဓမၼာရုံတြင္စည္းေ၀းတုိင္ပင္လ်က္သပိတ္တုိက္ပြဲမ်ားပါ၀င္ဆင္ႏြဲခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ခုႏွစ္ေဖေဖၚ၀ါရီလတြင္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ဒိုက္ဦးတာဆုံတြင္တရာေဟာခဲ့သည္။ ဖေအာင္၀ဲရြာသားဦးတုိးသည္ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရးတာ၀န္ခံျဖစ္ၿပီး ဗုိလ္ျမဒင္၊ဗုိလ္ဘက်င္တုိ႔ႏွင့္အတူလက္တြဲကာေသနတ္(၆)လက္တည္းႏွင့္ ေအာင္စုိးမုိးေက်းရြာေတာင္ဘက္ တံတားျဖဴ(ေျခာက္ေလာင္းတံတား)မွဖက္ဆစ္ဂ်ပန္တုိ႔ကို ဒိုက္ဦးသားမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္းကာတုိက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည္။ ဒိုက္ဦးမွစစ္ေတာင္းဘက္သို႔ျဖတ္ထြက္လာေသာဂ်ပန္တပ္မကိုလည္းလုိက္လံတုိက္ခုိက္ခဲ့သည္။ ျပည္တြင္းစစ္တုိက္ပြဲမ်ားတြင္ဒုိက္ဦးတာဆုံတုိက္ပြဲ၊ရွမ္းစုတုိက္ပြဲ၊ ကတုတ္လက္ခုပ္ကြင္းတုိက္ပြဲမ်ားကအထူးထင္ရွားေသာတုိက္ပြဲမ်ားျဖစ္သည္။ ရွမ္းစုတုိက္ပြဲတြင္ရဲေဘာ္လွေသာင္းအားေအာင္ဆန္းသူရိယဘြဲ႔၊ ေထာက္လွမ္းေရးတပ္ၾကပ္ခင္ျမင့္အားသီဟသူရဘြဲ႔ကိုလည္းေကာင္း၊ ကတုတ္တုိက္ပြဲတြင္ေဆးမႈးႀကီးမြန္ေထာ္သက္ညြန္႔အား သူရဘြဲ႔ကိုလည္းေကာင္းႏုိင္ငံေတာ္မွခ်ီးျမွင့္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၀၀န္းက်င္မွစ၍ဒိုက္ဦးသားမ်ား၏စြမ္းေဆာင္မႈမ်ားသည္ျမန္မာသာမက ကမာၻပါေက်ာ္ေစခဲ့သူမ်ားရွိခဲ့သည္ကိုအလြယ္တကူေလ့လာႏုိင္ပါသည္။ သမုိင္းစဥ္ဆက္ဘယ္တုန္းကမွမညံ႕ခဲ့ေသာဒိုက္ဦး ဘယ္သူမွမမႈ၊ဘယ္သူမွမတုပခဲ့ေသာဒိုက္ဦးအားအစဥ္အၿမဲတန္ဖုိးထားႏုိင္ေစရန္ရည္ရြယ္၍ သမိုင္းသိမွသမုိင္းသစ္မည္။ စစ္ေသြးအိမ္(ဒိုက္ဦး)